Người Hà Nội có công đầu xây dựng Hiến pháp 1946 và nền Luật học Việt Nam

(GDTĐ) – Hòa chung niềm vui trong dịplễ kỷ niệmngày 30/4 giải phóng miền Nam thống nhất đất nước và ngàyQuốc tế Lao động 1/5, Hà Nội tổ chức lễgắn biển cho một tuyến đường phố mới, to đẹp tại quận Hà Đông mang tên Vũ Trọng Khánh (1912- 1996) – Bộ trưởng Bộ Tư pháp đầu tiên của Việt Nam, người có công đầu xây dựng Hiến pháp 1946.

Từ một trí thức tài năng và tâm huyết

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Vũ Trọng Khánh sinh ngày 13/3/1912 trong một gia tộc có truyền thống học hành chăm chỉ và giàu lòng yêu nước ở làng Cự Đà, Thanh Oai, Hà Đông (nay là Thành phố Hà Nội).

Bộ trưởng Vũ Trọng Khánh trình văn bản pháp lý lên Chủ tịch Hồ Chí Minh – ảnh tư liệu

Trong suốt quá trình học (1920 – 1932) ở Trường Lycee Albert Sarraut Hà Nội- một trong những ngôi trường Trung học nổi tiếng nhất Đông Dương, Vũ Trọng Khánh đều là học sinh giỏi.Các giáo sư trong trường đã đánh giá cao về tinh thần hiếu học của Vũ Trọng Khánh:“Khánh học không vì điểm mà để hiểu biết”. ĐỗTú tài toàn phần xong Vũ Trọng Khánh vào học Trường Luật Hà Nội do các giáo sư, thạc sĩ từ Paris sang giảng. Năm 1936, sau khi đỗ cử nhân Luật, Vũ Trọng Khánh xuống Hải Phòng làm luật sư tập sự. Do tín nhiệm trình độ của Vũ Trọng Khánh, luật sư Laubiès đã tin cậy, giao quyền cho ông điều khiển tất cả Văn phòng và thay mặt mình để tranh tụng trước tòa nhiều vụ án, bào chữa cho nhiều chiến sỹ cách mạng tại Tòa án của chính quyền thực dân Pháp tại Hải Phòng. Danh tiếng Vũ Trọng Khánh- một luật sư người Việt giỏi chuyên môn, thành thạo tiếng Pháp đã được nhiều người Pháp ở Tòa Thượng thẩm Hà Nội nể trọng.

Tháng 7/1945, ông nhậm chức Thị trưởng thành phố Hải Phòng trong thời gian ngắn ngủi Chính phủ Trần Trọng Kim lên nắm quyền với dụng ý bảo vệ Việt Minh, không để cho kẻ xấu nắm giữ chức vụ này làm hại cách mạng. Đồng thời, ông đã liên hệ với cán bộ Việt Minh là ông Vũ Quốc Uy và liên lạc với ông Nguyễn Bình – Tư lệnh chiến khu Đông Triều để chuyển giao chính quyền Hải Phòng cho Việt Minh.

Người có công đầu xây dựng Hiến pháp 1946

Ngày28/8/1945 đã đi vào lịch sử của ngành Tư pháp: Vũ Trọng Khánh chính thức trở thànhBộ trưởng Bộ Tư pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chủ tịch Hồ Chí Minh tín nhiệm đề cử ông tham gia phái đoàn Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Thủ tướng Phạm Văn Đồng làm Trưởng đoàn sang đàm phán với Pháp tại Hội nghị Fontainebleau năm 1946.

Ngay sau khi giành được chính quyền, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời (3/9/1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ việc Lập hiến là một trong “những vấn đề cấp bách hơn cả”và phải xúc tiến ngay việc khởi thảo Hiến pháp.

Sắc lệnh số 34/SL ngày 20/9/1945 thành lập Ủy ban Dự thảo Hiến pháp gồm có 7 thành viên do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu. 6 thành viên còn lại là: Cố vấn tối cao Vĩnh Thụy, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Vũ Trọng Khánh, Bộ trưởng Bộ Lao động Lê Văn Hiến, Giáo sư Đặng Thai Mai và các đồng chí Nguyễn Lương Bằng, Trường Chinh.

Công việc trọng đại, mới mẻ, vô cùng khó khăn lại tiến hành trong thời gian gấp rút. Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị Ủy ban giao cho Giáo sư Đặng Thai Mai và Luật sư Vũ Trọng Khánh soạn bản Dự thảo đầu tiên. Theo Giáo sư Đặng Thai Mai: “Tôi phải thừa nhận Vũ Trọng Khánh là một luật sư biết cách làm việc khoa học, luôn luôn lo nghĩ đến nhiệm vụ được giao phó, luôn luôn lo nghĩ đến nhân dân. Anh vừa hiểu sâu sắc các vấn đề Hiến pháp, vừa nắm vững tiếng Pháp ngành Luật, vừa sử dụng thành thạo tiếng Việt ngành Luật. Vũ Trọng Khánh chịu trách nhiệm viết các phần quan trọng nhất, chiếm khoảng ba phần tư dự án. Tôi chỉ viết một phần tư còn lại. Sau đó, anh Khánh duyệt phần do tôi viết, rồi viết lại toàn bộ văn bản trước khi chuyển tới Võ Nguyên Giáp” .

Trong quá trình dự thảo, hai ông tranh thủ ý kiến của Luật gia Võ Nguyên Giáp, hai cụ Bùi Bằng Đoàn, Phan Kế Toại, nhiều trí thức nổi tiếng đương thời như Luật sư Phan Anh, Luật sư Nguyễn Mạnh Tường, đồng thời tham khảo cả những văn kiện tiếng Pháp (như Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ, Hiến pháp Hoa Kỳ, Hiến pháp Pháp …) như Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu.

Ngày 26/10/1945, dựa vào phần Giáo sư Đặng Thai Mai và mình đã viết, Luật sư Vũ Trọng Khánh tổng hợp thành một bản Dự thảo Hiến pháp do chính ông viết lại. Ngày 30/10/1945, sau khi đọc xong bản tổng hợp trên, Luật gia Võ Nguyên Giáp làm việc lần cuối cùng với hai ông, tán thành về cơ bản, chỉ góp ý nên rút bớt khoảng một phần ba. Ngày 2/11/1945, Luật sư Vũ Trọng Khánh chỉnh lý xong theo góp ý của Võ Nguyên Giáp, hai ông nhất trí chuyển bản Dự thảo cuối cùng lên Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ngày 6/11/1945, bản Dự thảo được Chủ tịch Hồ Chí Minh thông qua.

Ngày 8/11/1945, Ủy ban Dự thảo họp phiên cuối cùng do Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trưởng ban chủ trì. Người đề nghị Bộ trưởng Bộ Tư pháp Vũ Trọng Khánh đọc toàn văn Bản dự thảo. Tất cả 7 thành viên biểu quyết tán thành. Chủ tịch Hồ Chí Minh kết luận: “Đây là một bản Dự thảo đặc sắc, ông Vũ Trọng Khánh có công đầu”.

Hiến pháp năm 1946 với những tư tưởng về dân chủ, pháp quyền tiến bộ, còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.

“Anh là một trí thức yêu nước có tâm huyết đối với vận mệnh của Tổ quốc, đã có đóng góp xứng đáng trong Chính phủ lâm thời đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong suốt những thập kỷ kháng chiến và những năm tiếp theo anh đã hết lòng phục vụ nhân dân, có cống hiến xứng đáng đối với sự nghiệp đoàn kết toàn dân và xây dựng nền luật học của nước ta.” (Đại tướng Võ Nguyên Giáp).

Do có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước, góp phần vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và Tổ quốc, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đầu tiên Vũ Trọng Khánh đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý như Huân chương Hồ Chí Minh (1994); Huân chương Kháng chiến hạng Nhất (1961); Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất (1986) …

Phương Hòa,Nhật Minh – nguồn: Tạp chí Giáo dục Thủ đô số 113+114, tháng 5,6/2019